ຊີວິດ ພຣະເຈົ້າໄຊຍະເຊດຖາທິຣາດ
ພຣະບາດສົມເດັດ ພຣະເຈົ້າໄຊຍະເຊດຖາທິຣາດ ມະຫາຣາຊ ປະສູດເມື່ອ ປີກາບສະງ້າ (ປີມະເມຍ) ເດືອນ ຈຽງ (ເດືອນ ໑) ແຮມ ໙ ຄ່ຳ ວັນອາທິດ ຍາມທ່ຽງ ພ.ສ ໒໐໗໗ (ຄ.ສ 1534) ທີ່ນະຄອນຊຽງທອງ, ເປັນໂອລົດອົງໃຫຍ່ ຂອງພຣະເຈົ້າໂພທິສາຣະຣາດ, ເຈົ້າຄອງອານາຈັກຊຽງທອງລ້ານຊ້າງ ແລະ ນາງ ຍອດຄຳທິບ, ພຣະທິດາ ຂອງພຣະເຈົ້າເກດເກົ້າ, ກະສັດແຫ່ງ ອານາຈັກຊຽງໃຫມ່ລ້ານນາ, ມີພຣະນາມເດີມວ່າ: “ ເຈົ້າເຊດຖະວັງໂສ ”.
ພ.ສ ໒໐໙໑ (ຄ.ສ 1548) ມີ ພະຊົນອາຍຸໄດ້ ໑໔ ພັນສາ, ພຣະອົງ ໄດ້ຖືກອະພິເສກຂຶ້ນເປັນເຈົ້າກະສັດ ລຳດັບທີ ໑໖ ຂອງຣາຊະວົງເມັງລາຍ, ມີ ພຣະນາມວ່າ “ພຣະໄຊເຊດຖາທິຣາຊ ບໍລົມມະກະສັດ ລ້ານນາ”.
ພ.ສ ໒໐໙໓ (ຄ.ສ 1550) – ພຣະອົງ ໄດ້ຂຶ້ນເປັນ ເຈົ້າກະສັດ ລຳດັບທີ ໓໙ ຂອງອານາຈັກຊຽງທອງລ້ານຊ້າງ, ມີພຣະນາມວ່າ: “ ສົມເດັດພຣະອຸໄທພູທອນ ບໍວອນໄຊຍະເຊດຖາ ໄຕຣພູວະນາຖາທິປັດ ສີສັດຕະນາຄະນະຫຸດ ວິສຸດທິຣາຊາບໍດີ ຈັກກະພັດດິພູມິນ ນະຣິນທະຣາທິຣາດ”
ພ.ສ ໒໑໐໖ (ຄ.ສ 1563) – ພຣະອົງ ໄດ້ຍ້າຍ ນະຄອນຫຼວງ ຈາກເມືອງຊຽງທອງ ມາຢູ່ທີ່ ເມືອງວຽງຈັນ, ໄດ້ນຳເອົາ “ພຣະແກ້ວມໍຣະກົດ” ແລະ “ພຣະແຊກຄຳ” ມາປະດິດສະຖານໄວ້ ຢູ່ທີ່ເມືອງວຽງຈັນ, ຕັ້ງຊື່ເມືອງວ່າ: “ ມະຫານະຄອນ ຈັນທະບູລີ ສີສັດຈະນາ ຄະນະຫຸດ ອຸດຕະມະ ຣາຊະທານີ ສີສຸທັມມະ ວິສຸດທິເຂດ ນະຄະເຣດພູມີນ”; ພຣະອົງ ໄດ້ນຳພາສ້າງ “ຫໍພຣະແກ້ວມໍຣະກົດ” ແລະ “ພຣະທາດເຈດີ ໂລກະຈຸລາມະມະນີ ມະຫາຣັດຕະນະເຈດີ” (ພຣະທາດຫລວງ),
ຊຶ່ງມີຄວາມໝາຍວ່າ “ພຣະທາດແກ້ວດວງປະເສີດອັນຍອດຍິ່ງຂອງໂລກ”, ຊຶ່ງເປັນມິ່ງຂັວນເມືອງລາວ ຈົນຮອດປັດຈຸບັນ. ສ່ວນທີ່ເມືອງຊຽງທອງ, ພຣະອົງໄດ້ນຳພາສ້າງ ວັດຊຽງທອງ ແລະ ຫລໍ່ພຣະບາງ ໄວ້ໃຫ້ຊາວເມືອງໄດ້ສັກກະລະບູຊາ ຕາມຮີດຄອງພຸດທະສາສະໜາ ແລະ ນັບແຕ່ບັດນັ້ນ ເປັນຕົ້ນມາ ເມືອງຊຽງທອງ ກໍຖືກຂະໜານນາມວ່າ “ເມືອງຫລວງພຣະບາງ” ມາຈວບຈົນປັດຈຸບັນນີ້.
ພ.ສ ໒໑໑໖ (ຄ.ສ 1573) – ພຣະອົງ ໄດ້ຍົກທັບຫຼວງ ມາຍັງ ເມືອງຣາມະຣັກອົງການ (ອັດຕະປື) ເປັນຄັ້ງທີ ໒, ຕັ້ງທັບຢູ່ທົ່ງຂີ້ຄວາຍ ເພື່ອຄ້ອງຊ້າງ, ກະກຽມກຳລັງທະຫານຫລວງ ແລະ ກໍ່ສ້າງກຳລັງປະກອບອາວຸດທ້ອງຖິ່ນ ທີ່ນຳພາໂດຍ ພຣະຍາຄູ ຫູຍານຕັ້ງບ່າ ເພື່ອແກ້ໄຂບັນຫາຊາຍແດນ ກັບອານາຈັກຂອມຂະເມນ, ພຣະອົງ ຊົງໄດ້ປະຊວນດ້ວຍພະຍາດໄຂ້ປ່າ ແລະ ເຖິງແກ່ສຸຣະຄົດ ຢູ່ທີ່ຄ້າຍຫລວງ ເມືອງລາມະລັກອົງການ. ພຣະຍາແສນສຸລິນທະຄ່ວາງຟ້າ ແມ່ທັບໃຫຍ່ໃນເວລານັ້ນ ບໍ່ສາມາດນຳເອົາພຣະສົບ ຂອງພຣະອົງຂຶ້ນໄປນະຄອນວຽງຈັນໄດ້, ຍ້ອນເສັ້ນທາງຍາວໄກ ແລະ ປະຊາຊົນທ້ອງຖິ່ນຊົນເຜົ່າຕ່າງໆ ບໍ່ເຫັນດີໃຫ້ນຳພຣະສົບ ຂອງພຣະ ເຈົ້າກະສັດ ອັນເປັນທີ່ເຄົາລົບຮັກຂອງເຂົາເຈົ້າ ຂຶ້ນເມືອເມືອງວຽງຈັນ; ແມ່ທັບຫູຍານຕັ້ງບ່າ ຈິ່ງໄດ້ນຳພາປະຊາຊົນ ເຂດເມືອງ ອິດກະບື, ກວາງຕູມ ແລະ ແມ່ທວດ ຈັດພິທີສົ່ງສະການ ຕາມຮີດຄອງປະເພນີ ທາງສາສະໜາ ຢ່າງສົມພຣະກຽດ ແລະ ໄດ້ນຳເອົາອັດຖິກະດູກ ຂອງພຣະອົງ ບັນຈຸໄວ້ ໃນພຣະທາດນ້ອຍ, ຕັ້ງຢູ່ທີ່ ວັດທາດເມືອງເກົ່າ ເມືອງຣາມະຣັກອົງການ (ເມືອງ ໄຊເສດຖາ ແຂວງອັດຕະປື ປັດຈຸບັນ). ລວມພຣະຊົນອາຍຸໄດ້ ໓໘ ພັນສາ, ຄອງອານາຈັກລ້ານນາ ເປັນເວລາ ໒ ປີ ແລະ ຄອງອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ໒໔ ປີ.
ຜົນງານ ພຣະເຈົ້າໄຊຍະເຊດຖາທິຣາດ
ພຣະບາດສົມເດັດ ພຣະເຈົ້າໄຊຍະເຊດຖາທິຣາດ ມະຫາຣາຊ ເປັນວິລະກະສັດຂອງອາ ນາຈັກລາວລ້ານຊ້າງ, ເປັນກະສັດອົງທີ ໒ ທີ່ໄດ້ຮັບການຍົກຍ້ອງຂຶ້ນເປັນ “ມະຫາຣາຊ” ຂອງຣາຊະວົງຊຽງທອງລ້ານຊ້າງ.
ດ້ານການທະຫານ
ພຣະອົງ ເປັນນັກຮົບ ຜູ້ເກັ່ງກ້າສາມາດ, ເປັນນັກວາງແຜນການສູ້ລົບທີ່ຫລັກ ແຫລມ, ເປັນເຈົ້າຕຳລາພິໄຊສົງຄາມ ການເຮັດສົງຄາມກອງໂຈນ, ກອງຫລອນ, ສາມາດພາບແພ້ການຮູກຮານ ຂອງພຣະເຈົ້າບູເລັງນອງ ແຫ່ງຫົງສາວະດີເຖິງສອງຄັ້ງສອງຄາວ, ເຮັດໃຫ້ອານາຈັກລາວລ້າງຊ້າງ ໄດ້ ລອດພົ້ນຈາກການຕົກ ເປັນເມືອງຂຶ້ນ ຂອງມອນພະມ້າ ໃນສະໄຫມນັ້ນ.
ດ້ານການປົກຄອງ
ພຣະອົງ ເປັນນັກປົກຄອງທີ່ສະຫລຽວສະຫລາດ, ມີສິນທັມ, ມີຄຸນນະທັມ, ມີຄວາມກະຕັນຍູກະຕະເວທີຕາທັມ, ແຜ່ພະບໍຣົມໂພທິສົມພານ ແລະ ເດຊານຸພາບ ອອກໄປທົ່ວທຸກສາລະທິດ.
ດ້ານການພົວພັນຕ່າງປະເທດ
ພຣະອົງ ເປັນນັກວາງ ນະໂຍບາຍການຕ່າງ ປະເທດ ທີ່ຊານສະຫລາດ ດ້ວຍການຜູກມິດໄມຕຣີ, ມີຄວາມກ່ຽວດອງກັບທຸກອານາຈັກອ້ອມຂ້າງ, ເປັນທີ່ຮັກແພງ ແລະ ເກັງຂາມຂອງຫົວເມືອງນ້ອຍໃຫຍ່ອານາຈັກຕ່າງໆ. ພ.ສ ໒໑໐໓ ພຣະອົງ ໄດ້ຜູກພຣະຣາຊະໄມຕຣີ ກັບ ກຣຸງສີອະຍຸທະຍາ ໂດຍໄດ້ສ້າງ “ພຣະທາດສີສອງຮັກ” (ປັດຈຸບັນຕັ້ງຢູ່ ອຳເພີ ດ່ານຊ້າຍ ຈັງຫວັດເລີຍ ປະເທດໄທ), ຊຶ່ງເປັນອານຸສອນ ແຫ່ງສາຍສຳພັນໄມຕຣີ, ຫລັກໝາຍຊາຍແດນຂອງສອງອານາຈັກ ລາວລ້າງຊ້າງ ແລະ ກຣຸງສີອາຍຸທະຍາ.
ດ້ານພຸດທະສາສະໜາ
ພຣະອົງ ເປັນພຸດທະສາສະນິກກະຊົນທີ່ປະເສີດ, ເປັນພຸດທະສາສະນຸປະຖຳທີ່ບໍລິສຸດຜຸດຜ່ອງ, ມີສັດທາແກ່ກ້າ ໃນພຸດທະສາສະໜາ, ໄດ້ນຳພາປະຊາຊົນເຊື້ອຊາດອ້າຍລາວ ສ້າງສາບູລະນະ ປະຕິສັງ ຂອນ ວັດວາອາຣາມຕ່າງໆຢ່າງຫລວງ ຫລາຍພາຍມາກ ລຽບຕາມສອງຟາກຝັ່ງແມ່ນ້ຳຂອງ ນັບແຕ່ເໜືອ ສິບສອງຈຸໄຕ ຈົນຮອດເຂດໃຕ້ຂອງລາວ ຄອນພະເພັງສີທັນດອນ – ຊຽງແຕງແມ່ທວດ, ພຣະອົງ ໄດ້ຮັບການຍ້ອງຍໍ ສັນລະເສີນໃຫ້ເປັນພຣະເຈົ້າມະຫາກະສັດ “ທັມມິກະຣາຊ” ອີກພຣະອົງໜຶ່ງ ຂອງຣາຊະວົງຊຽງທອງລ້ານຊ້າງ.
