ໂດຍ: ຄວັນສີເທົາ
ເຮົາມັກໄດ້ຮັບການສັ່ງສອນມາວ່າ ການຜິດຖຽງກັນ ຫຼືໂຕ້ແຍ້ງກັນເປັນເລື່ອງທີ່ບໍ່ດີ ຄວນຫຼີກເວັ້ນຖ້າບໍ່ຈຳເປັນຕ້ອງປະທະກັນ ມີຄຳສຸພາສິດບົດໜຶ່ງທີ່ວ່າ “ຮັກຍາວໃຫ້ບັ່ນ ຮັກສັ້ນໃຫ້ຕໍ່” ຄວາມໝາຍຄື ຖ້າຢາກມີຄວາມສຳພັນກັນແບບຍືນຍາວໃຫ້ພະຍາຍາມຫຼີກເວັ້ນການຜິດຖຽງ ເພາະເປັນສາເຫດຂອງການອາຄາດບາດໝາງເຊິ່ງກັນແລະກັນ ສະນັ້ນ ຖ້າຢາກຮັກກັນຍາວໆ ຕັດໄຟແຕ່ຕົ້ນລົມຊ່ະ ຢ່າຜິດຖຽງກັນເລີຍເນາະ!
ສ່ວນຮັກສັ້ນໃຫ້ຕໍ່ຄື ໃຫ້ຕໍ່ຄວາມຍາວສາວຄວາມຍືດ ແນ່ນອນ ການຕໍ່ວ່າຕໍ່ຂານກັນມັກນຳມາເຊິ່ງຄວາມຂັດແຍ້ງ ເມື່ອມີຄວາມຂັດແຍ້ງ ການອາຄາດບາດໝາງມັກຈະຕາມມາສະເໝີ ບູຮານໃຫ້ຄຳອະທິບາຍສຸພາສິດນີ້ໄວ້ແບບນັ້ນ
ອອສກາຣ໌ ໄວລດ໌ ນັກຂຽນຊາວໄອແລນ ກໍເວົ້າຄ້າຍໆກັນນີ້ວ່າ
“ການໂຕ້ແຍ້ງເປັນສິ່ງທີ່ຫຍາບຄາຍຢ່າງຍິ່ງ ເພາະທຸກຄົນໃນສັງຄົມທີ່ດີ ຍ່ອມມີຄວາມຄິດເຫັນຄືກັນຢ່າງບໍ່ຜິດພ້ຽນເລີຍ” –Oscar Wilde
ແຕ່ຊ້າກ່ອນ ການຕັດໄຟແຕ່ຕົ້ນລົມ ຄືບໍ່ໃຫ້ຜິດຖຽງກັນຫຼືໂຕ້ແຍ້ງກັນເລີຍ ອາດຈະເປັນການຫ້າມທີ່ເຮັດໃຫ້ເຮົາເສຍໂອກາດໃນການຮຽນຮູ້ກໍເປັນໄດ້ ປະເດັນບໍ່ມີຫຍັງດອກ ຜູ້ຂຽນພຽງສົງໄສວ່າ
ຄຳສຸພາສິດນັ້ນກັບຄຳເວົ້າຂອງ ອອສກາຣ໌ ໄວລດ໌ ອາດຈະຜິດກໍເປັນໄດ້
ເຈົ້າຄິດຄືຂ້ອຍບໍ່?
ໂດຍສ່ວນຕົວຜູ້ຂຽນມັກບັນຍາກາດໃນການຖົກຖຽງກັນ (Debate) ໃນປະເດັນໃດປະເດັນໜຶ່ງ ເພື່ອໃຫ້ເກີດຜົນບາງຢ່າງຕາມມາ ບາງຄັ້ງຈົນຖືກມອງວ່າ ເປັນພວກກໍ່ຄວາມວຸ້ນວາຍ ສ້າງຄວາມແຕກແຍກ ມ້າງຄວາມສາມັກຄີ ຖ້າສົ່ງວຽກບ້ານແລ້ວອາຈານຫາຍໄປເລີຍ ບໍ່ມີຄອມເມັ້ນຫຍັງກັບຄືນມາ ຄວາມຮູ້ສຶກປະມານວ່າ ກູເກັ່ງຂະໜາດນັ້ນເລີຍຫວາ? ບໍ່ມີຫຍັງຜິດເລີຍຫວາ? ບໍ່ແມ່ນດັດຈະລິດເດ້ ແຕ່ຢ່າງໜ້ອຍກໍຄອມເມັ້ນກັບມາແດ່ວ່າ ຖືກຜິດ ດີບໍ່ດີ ຄວນປັບປຸງບ່ອນໃດແດ່ ເພື່ອຊິແກ້ໄຂໃຫ້ດີຂຶ້ນ
ແນ່ນອນ ເມື່ອຄອມເມັ້ນກັບມາໃນທາງກົງກັນຂ້າມກັບສິ່ງທີ່ເຮົາຄິດໄວ້ ອາດຈະເຮັດໃຫ້ຮູ້ສຶກເສຍໃຈ ຫຼືເສຍໜ້າ ແຕ່ກໍຍັງດີກວ່າຫງຽບຫາຍໄປເລີຍ ປ່ອຍໃຫ້ຄິດໄປເອງວ່າ ບໍ່ໜ້າຈະມີຫຍັງຜິດ ເຊິ່ງໂດຍສ່ວນຕົວຄິດວ່າ ເປັນການໄວ້ໜ້າກັນ ແຕ່ທຳລາຍຂະບວນການຮຽນຮູ້ (Learning Process) ທີ່ນັກຮຽນຄວນຈະໄດ້ຮັບ
ເຊັ່ນດຽວກັນ ການບອກວ່າ ຢ່າຜິດຖຽງກັນເລີຍ ກໍ່ໃຫ້ເສຍຄວາມຮູ້ສຶກຊື່ໆ ເປັນການທຳລາຍຂະບວນຮຽນຮູ້ໃນຊີວິດຈິງ
ອາດາມ ແກຣນທ໌ ເວົ້າເຖິງເລື່ອງນີ້ໃນໜັງສື Think again (ຄິດແລ້ວ ຄິດອີກ) ວ່າ ຄວາມຂັດແຍ້ງບໍ່ຈຳເປັນຕ້ອງນຳໄປສູ່ຜົນຮ້າຍສະເໝີໄປ ໂດຍລາວໄດ້ຍົກເອົາຄຳເວົ້າຂອງນັກຈິດຕະວິທະຍາຄົນໜຶ່ງມາສະໜັບສະໜຸນແນວຄິດນີ້ວ່າ ຄວາມຂັດແຍ້ງມີສອງຢ່າງ
ໜຶ່ງ-ຄວາມຂັດແຍ້ງເລື່ອງຄວາມສຳພັນ (Relationships conflict)
ສອງ-ຄວາມຂັດແຍ້ງເລື່ອງງານ (Task conflict)
ໂດຍທົ່ວໄປ ເມື່ອເວົ້າເຖິງຄວາມຂັດແຍ້ງ ເຮົາມັກນຶກເຖິງຄວາມຂັດແຍ້ງປະເພດທີ່ໜຶ່ງ ເຊິ່ງເປັນຄວາມຂັດແຍ້ງທີ່ໃຊ້ອາລົມເປັນຫຼັກໃນການໂຕ້ຕອບກັນ ແລະສິ່ງທີ່ຕາມມາກໍຄື ຄວາມອາຄາດບາດໝາງ ແລະ ຄວາມກຽດຊັງ
ສ່ວນຄວາມຂັດແຍ້ງແບບທີສອງ ເປັນການປະທະກັນຂອງແນວຄິດແລະຄວາມເຫັນ ເຊັ່ນ: ຈະຈ້າງຄົນແບບໃດເຂົ້າມາເຮັດງານ ມື້ແລງຈະກິນອາຫານແບບໃດດີເປັນຕົ້ນ ຄວາມຂັດແຍ້ງເລື່ອງງານມັກຈະກໍ່ໃຫ້ເກີດໄອເດຍໃໝ່ໆຂຶ້ນມາລະຫວ່າງຄົນທັງສອງ “ການຖົກຖຽງເຮັດໃຫ້ເກີດວິທີການມອງສິ່ງຕ່າງໆໃນມຸມມອງໃໝ່”
ຫຼາຍຄັ້ງ ການໂຕ້ຖຽງກັນກໍເປັນການຊີ້ໃຫ້ເຫັນຈຸດບົກພ່ອງຂອງແນວຄິດແຕ່ລະຄົນໃຫ້ຊັດຂຶ້ນ ເປັນຫຍັງຄືວ່າແບບນັ້ນ ເພາະບໍ່ມີແນວໃດສົມບູນແບບ ທຸກທິດສະດີມີຈຸດອ່ອນໃນຕົວເອງ ສະນັ້ນ ທີມງານວິໄຈກຸ່ມໜຶ່ງຈຶ່ງຕັ້ງຂໍ້ສະຫຼຸບໄວ້ວ່າ “ການບໍ່ມີຄວາມຂັດແຍ້ງບໍ່ແມ່ນຄວາມສາມັກຄີ ແຕ່ເປັນຄວາມເພີກເສີຍຕ່າງຫາກ”
ຈາກການສຶກສາຂອງອາດາມ ແກຣນທ໌ ພົບວ່າ:
ຄວາມຂັດແຍ້ງເລື່ອງຄວາມສຳພັນສົ່ງຜົນເສຍຕໍ່ຜົນງານ ແຕ່ຄວາມຂັດແຍ້ງເລື່ອງງານເປັນປະໂຫຍດໃນທາງສ້າງສັນ ເພາະກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມຫຼາກຫຼາຍທາງຄວາມຄິດ ພ້ອມທັງປ້ອງກັນບໍ່ໃຫ້ເຮົາຕິດຢູ່ກັບວົງຈອນຄວາມຄິດເດີມໆ ຄວາມຂັດແຍ້ງແບບນີ້ຊ່ວຍໃຫ້ເຮົາເປັນຄົນຖ່ອມຕົວຫຼາຍຂຶ້ນ ຫຼຸດຄວາມຍຶດຕິດໃນຄວາມຄິດຂອງຕົນເອງລົງໄດ້ ກະຕຸ້ນໃຫ້ເຮົາສົງໄສຕໍ່ແນວຄິດຕົນເອງວ່າ ຮູ້ໄດ້ແນວໃດວ່າຄວາມຄິດຂອງເຮົາຖືກຕ້ອງ ບາງທີ ອາດຈະຜິດກໍເປັນໄດ້
ເພາະສະນັ້ນ ຄວາມຂັດແຍ້ງແບບນີ້ຈຶ່ງຊ່ວຍໃຫ້ເຮົາໄດ້ທົບທວນຄວາມຄິດຂອງຕົນເອງຫຼາຍຂຶ້ນ
ເວົ້າເຖິງເລື່ອງນີ້ຜູ້ຂຽນນຶກເຖິງ ທິດສະດີໜຶ່ງທີ່ເຊື່ອວ່າ ຄວາມຂັດແຍ້ງຈະນຳໄປສູ່ການປ່ຽນແປງທີ່ດີຂຶ້ນ ເປັນການຖົກຖຽງກັນຕັ້ງແຕ່ສອງຄົນຂຶ້ນໄປທີ່ມີມຸມມອງຕ່າງກັນກ່ຽວກັບຫົວຂໍ້ໃດໜຶ່ງ ໂດຍໃຊ້ເຫດຜົນເປັນຕົວນຳ ໃນທາງປັດຊະຍາ ເອີ້ນວິທີການແບບນີ້ວ່າ ວິພາດວິທີ (Dialectic Method) ເຊິ່ງເກີດຂຶ້ນໃນສະໄໝເກຣັກບູຮານ ນັກປັດຊະຍາທີ່ມີຊື່ສຽງທ່ານໜຶ່ງ ມັກໃຊ້ວິທີນີ້ໃນການສະແຫວງຫາຄວາມຮູ້ ນັ້ນກໍຄື ໂສເຄຣຕີສ
ໂດຍທົ່ວໄປ ໂສເຄຣຕີສ ມັກຍ່າງໄປຕາມສະຖານທີ່ຕ່າງໆ ບ່ອນທີ່ມີຄົນປະກາດຕົນວ່າເປັນຜູ້ຮູ້ກ່ຽວກັບເລື່ອງນັ້ນເລື່ອງນີ້ດີ ແລ້ວລາວຈະຖາມຊັກໄຊ້ໄລ່ລຽງໄປເລື້ອຍໆ ຈົນບາງຄັ້ງຜູ້ທີ່ປະກາດວ່າຕົນເປັນຜູ້ຮູ້ນັ້ນຕອບບໍ່ໄດ້ ຫຼື ຈຳນົນຕໍ່ເຫດຜົນຂອງລາວ ເພາະໂສເຄຣຕີສມັກຖາມຈີ້ຈຸດ ຫຼືຢົ່ວຢວນກວນບາທາ
ເວົ້າງ່າຍໆວ່າ ຖາມແບບກວນຕີນ
ແຕ່ມັນກະຕຸ້ນໃຫ້ຄິດໃນມຸມທີ່ບໍ່ເຄີຍຄິດມາກ່ອນ ເຮັດໃຫ້ບຸກຄົນນັ້ນໆຮູ້ວ່າ ຄຳສອນຫຼືແນວຄິດຂອງຕົນມີຈຸດບົກພ່ອງບ່ອນໃດ ເມື່ອກະຕຸ້ນໃຫ້ຄິດແລ້ວ ລາວກໍຈະຈາກໄປ ປ່ອຍໃຫ້ຜູ້ນັ້ນງົງກັບຊີວິດວ່າ ແລ້ວກູຊິເອົາຈັ່ງໃດຕໍ່ດີ ດ້ວຍເຫດນັ້ນ ຈຶ່ງມີຄົນມັນໄສ້ໂສເຄຣຕີສໄປທົ່ວເມືອງ
ນັກປັດຊະຍາອີກທ່ານໜຶ່ງທີ່ໃຊ້ວິທີນີ້ໃນການອະທິບາຍແນວຄິດຂອງຕົນ ລາວເປັນຄົນຊາວເຢຍລະມັນ ຊື່ວ່າ ເຮເກລ (Friedrich Hegel) ມີຄວາມເຊື່ອວ່າ ຄວາມຈິງມີລັກສະນະສົມບູນແບບ ແລະ ການຈະເຂົ້າເຖິງຄວາມສົມບູນແບບໄດ້ ຈະຕ້ອງເຂົ້າເຖິງດ້ວຍຫຼັກ ວິພາດວິທີ (Dialectic) ເຊິ່ງເປັນວິທີທີ່ເຊື່ອວ່າ ຄວາມຂັດແຍ້ງຈະນຳໄປສູ່ຄວາມສົມບູນແບບ ໝາຍຄວາມວ່າ ສິ່ງໃດກໍແລ້ວແຕ່ຈະສົມບູນໄດ້ ຈະຕ້ອງມີສອງດ້ານສະເໝີ ຄື ດ້ານສະໜັບສະໜຸນ ແລະ ດ້ານປະຕິເສດ
ຄາຣ໌ລ ມາຣ໌ກ-ນັກປັດຊະຍາ ແລະ ນັກສັງຄົມວິທະຍາ ກໍມອງວ່າ ຄວາມເປັນໄປຕ່າງໆເກີດຂຶ້ນບົນຄວາມຂັດແຍ້ງ ໂລກຂອງເຮົາກຳລັງດຳເນີນຢູ່ບົນຄວາມຂັດແຍ້ງ ເຊັ່ນ: ໃນມິຕິທາງສັງຄົມ ມາຣ໌ກມອງວ່າເປັນການດິ້ນຮົນຂອງຄົນສອງກຸ່ມ-ກຸ່ມທີ່ຂູດຮີດ ແລະ ກຸ່ມທີ່ຖືກຂູດຮີດ ທັງສອງກຸ່ມນີ້ມີການປະທະກັນເລື່ອງຜົນປະໂຫຍດ ຈາກຄວາມຂັດແຍ້ງນີ້ ທ້າຍທີ່ສຸດ ຈະນຳໄປສູ່ສັງຄົມຮູບແບບໃໝ່ໆ
ຈາກທີ່ກ່າວມາທັງໝົດນັ້ນ ຈະເຫັນໄດ້ວ່າ ຄວາມຂັດແຍ້ງບໍ່ໄດ້ນຳໄປສູ່ຜົນຮ້າຍສະເໝີໄປ ແຕ່ກົງກັນຂ້າມ ຫຼາຍຄັ້ງ ຄວາມຂັດແຍ້ງມັກນຳໄປສູ່ການປ່ຽນແປງທີ່ດີຂຶ້ນ ນັກປຣາດທັງຫຼາຍມອງວ່າຄວາມຂັດແຍ້ງເປັນພຽງຂະບວນການທີ່ຊີ້ໃຫ້ເຫັນຈຸດບົກພ່ອງຂອງສິ່ງທີ່ມີຢູ່ເດີມ ອາດຈະເປັນຄວາມຄິດເດີມ ປະເພນີເດີມ ສະພາບສັງຄົມເດີມໆ ເມື່ອມີຄວາມຄິດໃໝ່ເກີດຂຶ້ນ ແນ່ນອນ ຍ່ອມເກີດການປະທະກັນລະຫວ່າງແນວຄິດທັງສອງ (ໃໝ່ ແລະ ເກົ່າ) ຈາກການປະທະກັນນັ້ນ ຈະກໍ່ໃຫ້ເກີດແນວຄິດໃໝ່ໆຂຶ້ນມາ ແຕ່ທັງນີ້ທັງນັ້ນ ການຖົກຖຽງກັນຕ້ອງຕັ້ງຢູ່ບົນພື້ນຖານຂອງເຫດແລະຜົນ
ແຕ່ກໍຢ່າງວ່າລະເນາະ ມະນຸດຂີ້ເໝັນ (ຄຳນີ້ອາຈານສະເຫຼີມໄຊເປັນຄົນເວົ້າ) ເມື່ອມີຄວາມຂັດແຍ້ງເຮົາມັກໃຊ້ອາລົມຫຼາຍກວ່າເຫດຜົນສະເໝີ
ບັນຫາກໍຄື
ເມື່ອມີການຖົກຖຽງກັນ ເຮົາຈະໃຊ້ເຫດຜົນຫຼາຍກວ່າອາລົມໄດ້ແນວໃດ?
ອາດາມ ແກຣນທ໌ ບອກວ່າ ເມື່ອໃດກໍຕາມທີ່ເຮົາເລີ່ມຕົ້ນຄຳຖາມດ້ວຍຄຳວ່າ ເປັນຫຍັງ (Why) ເຊັ່ນ: ຖາມວ່າ ເປັນຫຍັງຄືເຊື່ອເລື່ອງພະຍານາກ? ການຖາມຫາເຫດຜົນແບບນີ້ມັກຈະນຳເຮົາໄປສູ່ຄວາມຍຶດຕິດໃນແນວຄິດຂອງຕົນ ແລ້ວບໍ່ສົນໃຈໃນຈຸດຢືນຂອງອີກຝ່າຍ ການຖາມທີ່ເລີ່ມຕົ້ນດ້ວຍ Why ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ເກີດອາລົມຮ້ອນໄດ້ງ່າຍ ເວົ້າພາສາບ້ານໆ ກໍຄື ຂອງຂຶ້ນງ່າຍ ເປັນຫຍັງຄືເຊື່ອເລື່ອງພະຍານາກ? ກະກູເຊື່ອແບບນີ້ ມຶງມີບັນຫາຫຍັງ? ອາລົມໜ້າຈະປະມານນີ້
ວິທີແກ້ກໍຄື ເມື່ອຄິດບໍ່ຄືກັນໃນເລື່ອງໃດເລື່ອງໜຶ່ງ ໃຫ້ເລີ່ມຕົ້ນຄຳຖາມດ້ວຍ How (ແນວໃດ) ເຊັ່ນ: ເປັນແນວໃດ ຫຼືຄິດແນວໃດ ຈຶ່ງເຊື່ອເລື່ອງພະຍານາກ? ອາດາມ ແກຣນທ໌ ບອກວ່າ ການຖາມທີ່ເລີ່ມຕົ້ນດ້ວຍ How ແບບນີ້ ເປັນການຂໍໃຫ້ອີກຝ່າຍອະທິບາຍເຖິງສິ່ງນັ້ນວ່າດີຫຼືບໍ່ດີແນວໃດ ຫຼືມີຄວາມເປັນໄປເປັນມາແນວໃດຈຶ່ງສົນໃຈເລື່ອງພະຍານາກ ເຊິ່ງເປັນການກະຕຸ້ນໃຫ້ອີກຝ່າຍຄິດທົບທວນກ່ຽວກັບເລື່ອງນັ້ນຫຼາຍຂຶ້ນ ເມື່ອພວກເຂົາເຫັນຊ່ອງໂຫວ່ໃນຄວາມເຊື່ອຂອງຕົນເອງ ກໍຈະເກີດຄວາມສົງໃນຄວາມຄິດ ຫຼືຄວາມເຊື່ອນັ້ນ ແລ້ວຈະກາຍເປັນຄົນສຸດໂຕ່ງນ້ອຍລົງ ຟັງຄົນອື່ນຫຼາຍຂຶ້ນ
ເມື່ອບັນຍາກາດໃນການຖົກຖຽງດຳເນີນໄປແບບນີ້ ໂດຍທີ່ຕ່າງຝ່າຍກໍຍັງມີແນວຄິດເຫັນເປັນຂອງຕົນເອງ ແລະພະຍາຍາມອະທິບາຍຄວາມຄິດ ຫຼືຄວາມເຊື່ອຂອງຕົນໃຫ້ແກ່ກັນແລະກັນ
ສິ່ງທີ່ເຮົາລືມສັງເກດກໍຄື ຄວາມຮູ້ມັກເກີດຂຶ້ນ ໃນລະຫວ່າງນັ້ນ ນັ້ນແຫຼະ
ລະຫວ່າງທີ່ເຮົາພະຍາຍາມຫາເຫດຜົນມາຫັກລ້າງອີກຝ່າຍ
ຂອນແກ່ນ
ລະດູຝົນ ປີ 2022
—–
ຕົວເອນທັງໝົດ ມາຈາກໜັງສື Think again ຂຽນໂດຍ Adam Grant ສຳນັກພິມ We Learn
